SOWIESO
De groepstentoonstelling SOWIESO was een internationaal uitwisselingsprogramma van hedendaagse schilderkunst, door kunstenaars uit Nederland en Duitsland.
Het is natuurlijk merkwaardig dat we zowel in Nederland als in Duitsland zo gefocust lijken te zijn op onze ‘eigen’ kunst en kunstenaars, zeker als je bedenkt dat we elkaars buren zijn. Omstand wil bijdragen aan het overbruggen van deze afstand. Voor dit uitwisselingsprogramma werkten namens Omstand, curator Lieven Hendriks samen met gastcuratoren Ide André uit Nederland en Nils Bleibtreu en Joel Roters, beiden opererend vanuit Duitsland. Het betrof hier twee verschillende onderdelen. SOWIESO (Anyhow) in Nederland gepresenteerd in Omstand Arnhem is het eerste deel. In 2023 werd het tweede gepresenteerd in Kunsthaus Essen in Duitsland.
De tentoonstelling SOWIESO – Arnhem werd samengesteld door Ide André en Lieven Hendriks. Voor deze tentoonstellingsreeks hebben de curatoren hun eigen interesse in schilderkunst als uitgangspunt genomen. In de tentoonstelling toonden we hedendaagse, vitale schilderkunst. De werken werden geselecteerd vanuit het vermoeden dat er in de juiste context een spannende wisselwerking tussen de werken zou gaan ontstaan, van schilders die we graag samen zien, een viering van de schilderkunst.
De deelnemende kunstenaars:
Morgan Betz (NL/USA)
Nils Bleibtrue (DE)
Sibylle Czichon (DE)
Koen Delaere (NL)
Hadassah Emmerich (NL/BE)
Max Frintrop (DE)
Moritz Neuhoff (DE)
Colin Penno (DE)
Joel Roters (DE)
Machteld Rullens (NL)
Daniel Schubert (DE)
Esther Tielemans (NL)
Wendy White (USA)
Anouk van Zwieten (NL)
Morgan Betz
Morgan Betz tekent en schildert wat hij ziet en creëert daarmee zijn eigen unieke beeldtaal. Hij put uit een rijk arsenaal aan indrukken en referenties, waarin hij ‘High Art’ met ‘Low Art’ laat samenvallen. Hij beschouwt echter niet alles wat hij tegenkomt als een potentieel schilderij. De beslissing om er kunst van te maken is de uitkomst van een proces van overpeinzen, zoeken en kijken naar beelden met potentieel. Daarbij visualiseert hij herinneringen, associaties en gevoelens. Op die manier worden bijvoorbeeld hekken, ramen en deuren poorten naar de verbeelding. Zo zijn ramen sinds 2010 een terugkerend thema in zijn werk. Oorspronkelijk refereerden ze aan het nachtraam in een appartement waar hij zijn jeugd in New York verbracht, maar nu zijn ze een motief of hulpmiddel dat zicht geeft op onbekende werelden.
Kenmerkend voor de kunst van Betz is dat het geen illustratie is van een idee, maar een proces, waarbij het maken van werk een oefening is in het vinden van de juiste balans, waarin het beeld tot rust komt: het moment waarop het, buiten zichzelf, niet langer iets anders nodig heeft om te overtuigen.
Morgan Betz | Untitled | Acryl op doek | 2021
Nils Bleibtreu
Een specifiek motief is er niet te vinden in de schilderijen van Nils Bleibtreu, het schilderij zélf is het motief. Zijn abstracte werken verlaten het klassieke formaat van verf op doek en bewandelen verrassende paden die zelfs kunnen leiden tot sculpturale manifestaties. Een centraal thema in de werken is het specifieke gebruik van materiaal. Bleibtreu kiest bijvoorbeeld voor polyester golfplaten die hij rangschikt en vervolgens bespuit deze met heldere kleuren. De sterk lichtgevende kwaliteit ervan wordt naar voren gebracht door het gebruik van autolak, wat nog versterkt wordt door het feit dat verschillende lagen van deze polyester golfplaten op elkaar worden geplaatst, waardoor de verflagen door elkaar heen beginnen te lopen. Sommige schilderijen roepen objectachtige associaties op wanneer doeken en panelen van verschillende formaten bij elkaar gehouden en omlijst worden door spanbanden.
In zijn verlangen te experimenteren kwam Bleibtreu uiteindelijk toch weer uit bij het doek en is hij zich opnieuw gaan verhouden tot het klassieke formaat van de schilderkunst. Af en toe zijn er nog sporen te vinden van het aanbrengen van verf met een penseel, maar wat er voornamelijk op het doek waar te nemen is, is eerder een spoor dan een schilderkunstig gebaar. Omdat het scheppingsproces niet uit de werken zelf kan worden afgeleid, krijgen de haptische kwaliteit van zowel de verfsporen als het doek zelf een speciale betekenis. Het afwisselende repertoire van sporen, verkleuringen en verfresten creëert een compositorische constructie en laat een indrukwekkend geheel achter. (Tekst door Raphael Nocken)
Nils Bleibtrue | Hirn | Olieverf, acryl, inkt op doek (kunstenaarslijst)| 2022
Sibylle Czichon
Het werk van Sibylle Czichon gaat over de symbolische aard van de schilderkunst, waarbij ze haar fysieke aanwezigheid in het geschilderde beeld plaatst. In haar schilderijen houdt ze zich bezig met texturen en patronen die ontstaan uit ritmische opeenvolgingen van beweging, getallen en symbolen. Voor de productie van de beelden worden verschillende gereedschappen en basisdrukmethodes gebruikt, zoals plakband, sponzen, wissers of kleinere doeken, die op de beelden worden gestempeld. Dit zijn de bouwstenen van de schilderijen en deze worden verwisseld, vermenigvuldigd en vervangen naarmate het werk vordert.
Het is belangrijk voor Czichon om een grote verscheidenheid aan schilderkunstige informatie te tonen en om deze samen te voegen in het picturale weefsel. Het opent een spel van oneindige aanpassingen die altijd opnieuw gecombineerd kunnen worden. Het kan verschillende staten van zijn verdragen en toch als een geheel worden waargenomen. Gefascineerd door de flexibiliteit die schilderen kan hebben, probeert Czichon ook nieuwe gebieden zoals muurschilderingen en in-situ installaties uit.
Sibylle Czichon | Filiz-acryl op polyester in combinatie met de Site Specific muurverf | 2022
Koen Delaere
Voor Koen Delaere moet de verf het werk doen. Hij staat bekend om zijn zeer gestructureerde en ritmische schilderijen. Zowel de fysieke handeling van het schilderen als de fysieke aanwezigheid van het schilderij, dat door zijn materialiteit bijna een sculptuur wordt, zijn een duidelijke kenmerken van zijn werk.
Lorenzo Benedetti schreef over zijn werk: “De werken van Koen Delaere zijn abstracte, zeer gestructureerde mixed-media schilderijen op doek die het resultaat zijn van een fysieke en energetische interactie met het materiaal en de kleuren. Zijn benadering van schilderen komt binnen het bereik van het performatieve moment van muziek. Net als in muzikale producties, is het in zijn werken dat men een live performance waarneemt – een spontaniteit die weerspiegeld wordt in een concert. Er is sprake van willekeur, improvisatie en gecontroleerde chaos. We vinden sporen van deze elementen terug in zijn schilderijen, die in het verlengde van het heden bestaan.”
Koen (1970, woont en werkt in Tilburg, Nederland) heeft solo en duo tentoonstellingen gehad in Amsterdam, Keulen, Düsseldorf, Tilburg, New York, Zürich, LA, Brussel, Milaan en meer. Zijn werk is opgenomen in een groot aantal toonaangevende particuliere en openbare collecties over de hele wereld, waaronder het Centraal Museum (Nederland), het Dordrechts Museum (Nederland), CCA Andratx (Spanje), het Instituto Buena Bista, Curacao.
Koen Delaere | Dervish | Pigment, acryl en olieverf op doek | 2021
Haddasah Emmerich
Lichaam en identiteit, het zintuiglijke, het sensuele, de commodificatie van het erotische en het exotische: het zijn vaak terugkerende thema’s in het werk van Hadassah Emmerich. De sensualiteit van haar schilderkunst zit niet alleen in het oppervlak van het (erotische) beeld, maar ook in haar verfijnde kleurgebruik en technische uitvoering. Sinds 2016 werkt Emmerich met een schildertechniek, waar ze met behulp van sjablonen gesneden uit vinyl inktafdrukken maakt op canvas, papier of een muur. Als verwijzing naar de beeldtaal van reclame en de pop-art creëert ze beelden die het vrouwelijk lichaam zowel esthetiseren als problematiseren. Ze verbeeldt de paradox van gelijktijdige aantrekking en afstoting, intimiteit en koele afstandelijkheid, verleiding en kritiek. Op deze manier slaagt Emmerich erin om het kijken echt provocerend te maken. (tekst door Nina Folkersma)
Hadassah Emmerich | Peach Mirror | Olieverf op doek | 2022
Max Frintrop
Een schilderij is – logischerwijs – meer dan een idee. Een schilderij is een evenwichtsoefening tussen doen en denken, tussen de handeling van het schilderen en de handeling van het zien, en tussen iets te schilderen of het te laten zijn.’ Dit is wat Max Frintrop en zijn schilderijen kenmerkt: Het werk van Max Frintrop wordt bepaald door de handeling van het schilderen zelf, maar ook door zijn jarenlange nadenken over en verfijnen van wat je kunt schilderen (en eigenlijk wilt schilderen). Het gaat om het vertrouwen op zijn intuïtie als het gaat om de zoektocht naar waar hij “om geeft” en wat hij als relevant beschouwt. Hier consequent aan te werken en dit te onderzoeken, vooruitgang te boeken door de handeling van het schilderen zelf – In principe lijkt het redelijk dat je schildert wat je niet kunt zeggen, anders zou het logischer zijn om het gewoon te zeggen. Schilderen wat je denkt zou de volgende stap zijn. Het toppunt is uiteindelijk het vermogen om te schilderen wat je niet eens kunt denken. Het ware doel van goed schilderen is dit: De ontdekking van een tot nu toe ongeschilderd beeld; een samenhangend, iconisch, gedenkwaardig, dubbelzinnig, onbeschrijfelijk beeld; een beeld waaraan geen tekst recht kan doen; een beeld dat onvermijdelijk je aandacht trekt. Een beeld dat zichzelf doet gelden en zich onderscheidt van de massa; een beeld dat zijn eigen inherente dimensies heeft en een gevoel van eigen autonomie uitstraalt. Dit alles klinkt misschien Herculesachtig – maar dat geeft niet, want met Max Frintrop gebeurt het daadwerkelijk.
(Tekst door Alexander Klar)
Max Frintrop | Untitled (convoy) | Inkt acrylpigmenten lak op doek | 2022
Moritz Neuhoff
In zijn schilderijen van groot formaat verkent Moritz Neuhoff een breed spectrum aan abstracte schilderkunst. Als in een experimenteel laboratorium past hij verschillende benaderingen van gekleurde materialen toe en verbindt hij deze met elkaar in merkwaardige constellaties. Dit gebeurt op een grandioze, objectieve manier. In hun drang naar beweging lijken de impulsen van een lichaam, de onstuimigheid van een emotioneel karakter en de schittering van een schilderkunstige hand de picturale wereld op te bouwen. Maar tegelijkertijd is er een wereldwijs intellect aan het werk, dat een mysterieus besturingssysteem construeert, zodat de kijker zich afvraagt of het levendig geschilderde bestaan niet door een complexe machine is gegenereerd, in plaats van door een mensenhand te zijn gevormd. Wat van een afstand een enorme uitbarsting van gekleurd materiaal lijkt, kan van dichtbij worden gezien als oppervlakkige, nauwelijks waarneembare delicate kleuring van het doek. Het blijkt dat alle haptische elementen een illusie zijn van complexe patronen en in dit heen en weer geslinger van optische illusies wordt de kijker onzeker over diens eigen waarnemingsvermogen. Het schilderij wordt getransformeerd tot een virtuele gebeurtenis die terugverwijst naar de media-ervaring van het afgelopen decennium. Niet alleen de kleurwaarden en tinten van de verf, maar ook het licht en de ruimte worden ongrijpbaar. De schilderkunstige bewegingen met hun gelaagde overlappende en veranderende niveaus, hun iriserende zwervende licht en de ondefinieerbare flikkerende kleuren creëren een picturale gebeurtenis. Het lijkt op de verschijning van een kosmos, waarvan we niet weten in welke dimensies deze zich uitstrekt. (Tekst door Rolf Hengesbach)
Moritz Neuhoff | Brushstrokes (dot grid, spectral) | Acryl op doek | 2021
Colin Penno
Colin Penno onderzoekt het vlak van het schilderij als een sculpturale kwaliteit in de ruimte, bijna als een anti-schilderij. Zijn denkbeeldige vormen lijken willekeurig tot stand te komen maar worden zorgvuldig voorbereid en gecomponeerd op de computer en via tekeningen, waarbij hij een sterke dynamiek ontwikkelt tussen de werken onderling. Bedrukte stoffen dienen als basis voor de vele lagen die zichtbaar worden opgeslagen en overleven in onzichtbare lagen. Penno brengt de verf aan op de werken terwijl deze op de grond liggen, ze liggen in het begin vaak lang horizontaal, voetafdrukken en andere sporen wijzen daarop. Ook zijn er rasterpunten zichtbaar die doen denken aan zeefdrukprocessen, maar die handmatig door Penno worden aangebracht. Ondanks alle voorbereidingen evalueert Penno het toeval in het productieproces als variabel en juist daardoor ontstaat er bestaansrecht.
Colin Penno | ELAGO | Spuitverf op epoxy, glasvezelnet op multiplexpaneel | 2020
Machteld Rullens
Machteld Rullens verzamelt kartonnen dozen en redt deze daarmee van de ondergang en van ophoping. Ze verzamelt deze functionele objecten voor hun rol als omhulsel, beschermer en boodschapper. Met behulp van hars voorziet ze haar kartonnen dozen met kracht en met duurzaamheid. Vaak zitten er weken of maanden tussen de verschillende lagen kleur en hars die ze aanbrengt. Rullens herinnert zich elke opeenvolgende handeling van het aanbrengen van een nieuwe laag en de momenten eromheen, waarbij elke laag de tijd afbakent, zoals de concentrische ringen van een boomstronk. In 2019 schreef Domeniek Ruyters, een Nederlandse kunstcriticus, over haar: “Rullens laat zien dat, te midden van alle sleur van hedendaagse tentoonstellingen, het plezier van iets maken niet mag worden vergeten. De kunst zelf als laatste redmiddel tegen een innerlijke leegte. Je zou het een experiment kunnen noemen met een vleugje kunsthistorische accuratesse.”
Machteld Rullens | Silver Bullet (Box) | Karton, pigmenten, olieverf, folie, hars | 2021
Joel Roters
De structuren die Roters creëert verwijzen naar tekens en markeringen uit ons dagelijks leven zonder deze direct te citeren. Gemaakte gaten staan naast onregelmatige contouren, gladde oppervlakken naast poreuze en de gereduceerde kleuren van zwart, wit en grijs focussen de blik op de vormen. In de persoonlijke ontmoeting met de werken zelf, creëert dit een onverwachte vertrouwdheid.
Zijn schilderijen zijn van klein formaat en gaan over figuur en ondergrond, vorm en textuur, oppervlak en materiaal. Zijn reliëfs zijn kwetsbare, verfijnde stukken gemaakt uit bouwmaterialen. Door middel van verwijdering, zorgvuldige bewerking en driedimensionale verweving haalt Roters een nieuw picturaal oppervlak uit deze gips-, spaan- en gecoate platen, afzonderlijk of in combinatie. De beelden die zo ontstaan zijn geometrisch en verwijzen naar kunsthistorische modellen. In de behandeling en in de combinatie van materialen overtreffen ze echter het vertrouwde en creëren zo een nieuw perspectief op de wereld.
Joel Roters
– qF65 | Dispersieplamuur op polystyreenplaat| 2022
– 3xH | Gipsplaat op mdf| 2022
– 43 | Lak op gipsplaat | 2020
Daniel Schubert
Teruggebracht tot de essentie, genereren de werken van Daniel Schubert subtiele ruimtes van kleur en licht. Door zich te concentreren op picturale basiselementen – de structuur van het spieraam, de textuur van het doek en de consistentie van het schildermedium – creëert hij ingetogen en tegelijkertijd zeer indrukwekkende beelden. De openheid van zijn pure composities stimuleert een ontvouwen van een esthetische ervaring die niet langer gebonden is aan objecten, maar zich volledig concentreert op kleur, vorm en ruimte.
Daniel Schubert | Untitled (the Pieces series) | Houten spieraam, doek, distemper & acryl | 2022
Esther Tielemans
De werken van Tielemans doen denken aan herinneringen of dromen waarin de grens tussen werkelijkheid en verbeelding lijkt te vervagen. Waar eindigt de schilderkunst en begint de beeldhouwkunst? Hoe kan de werkelijkheid worden teruggebracht tot een tweedimensionaal vlak? Hoe abstract kan een landschap zijn? Esther Tielemans onderzoekt de fundamenten van de schilderkunst door contrasten te extrapoleren: tussen het platte en het driedimensionale, tussen abstractie en figuratie en tussen werkelijkheid en illusie. Een glanzende laag epoxy op het platte doek reflecteert niet alleen de omgeving maar creëert ook een derde dimensie.
Esther Tielemans | The in between 1 | acryl & epoxy op multiplex | 2018
Wendy White
Het werk van Wendy White bestaat uit schilderkunst, beeldhouwkunst en installaties en provoceert als het ware de traditionele schilderkunst. Het werk is doordrongen van iconografische tekens, grote schriften en sportmerken, die door de kunstenares worden ingezet als archetypes van een persoonlijke picturale code. Haar werken gaan over historische periodes in de Amerikaanse cultuur, stedelijke omgevingen en kwesties van grenzen binnen de samenleving, zowel fysiek als filosofisch. Door de fluorescerende kleuren die ze aanbrengt met kwast en spuitpistool te combineren met ruimtelijke elementen zoals bijvoorbeeld balken, gaat nog meer spreken door de overlapping van lagen. Hierdoor ontsnapt haar werk aan de klassieke dynamiek van het tweedimensionale. De werken zijn doordrenkt van vervuiling en straatelementen en combineren hiermee thema’s als consumentisme en gender met verwijzingen naar sociale subculturen, dit alles om een positionerende en relevante visuele benadering te creëren zonder met het vingertje te wijzen.
Wendy White | Superbird | Inkjet & acryl op drie doeken, dibond | 2019
Anouk van Zwieten
Voor Anouk van Zwieten is een schilderij een plek waar sporen bij elkaar komen, als een soort ‘plaats delict’. In haar werk draait het om de spanning tussen figuratie en abstractie, waarbij ze de focus legt op geschilderde details van realistische, herkenbare objecten. Door de jaren heen zijn deze details getransformeerd tot snelle ritmische lijnen en schilderachtige gebaren. Het is de suggestie van een vorm die de aantrekkingskracht van het beeld bepaalt, niet de herkenning van het oorspronkelijke realisme. Tussen detail en het grote geheel ontstaan via persoonlijke associaties en zelf bedachte interpretaties nieuwe beelden. Door het detail uit te vergroten en daarmee als het ware monumentaal te maken krijgt het beeld een nieuwe dynamiek, en de ‘plaats delict’ een nieuwe betekenis.
Anouk van Zwieten | Violence | Acryl op doek | 2022
Alle foto’s door Django van Ardenne
Om het magazine van SOWIESO online te lezen: klik hier!
SOWIESO werd mede mogelijk gemaakt door: