Expositie

WERKPERIODE KEVIN TOMA

studio omstand


EEN IN BETON GEGOTEN AKOESTISCH PORTRET
Interview door Peter Nijenhuis, mei 2015
Toma (Sittard 1974) studeerde Film en Opvoeringskunsten in Nijmegen. Sinds het afronden van zijn studie werkt hij als filmjournalist, componist, dj en pianist/componist. Toma schreef muziek bij ‘zwijgende’ films uit onder andere de jaren tien en twintig van de vorige eeuw en treedt regelmatig op om zijn muziek bij filmvertoningen live te laten horen. ‘Ik reconstrueer of restaureer niet’, zegt hij over zijn composities. ‘Ik beschouw de films waar ik muziek bij heb geschreven niet primair als historisch materiaal, maar als beeldmateriaal dat nog steeds artistiek relevant is. Ik zie mijn rol als componist ook niet als strikt dienend. Mijn bedoeling is om muziek te maken die samen met de filmbeelden een nieuw geheel oplevert. Het is mijn bedoeling om de films toegankelijk te maken voor het publiek. Toegankelijk is niet hetzelfde als ‘gemakkelijk’, maar ik wil mijn publiek wel de film in slepen.’
Jeroen Diepenmaat (Oldenzaal 1978) studeerde aan de docentenopleiding beeldende vorming van ArtEZ in Arnhem.
\\ Wat vonden jullie van de bunker als object of gebouw?
Kevin Toma: een groot en donker gebouw. Niet altijd plezierig, maar wel fascinerend.
Jeroen Diepenmaat: Er werken en rondlopen, wat we twee maanden hebben gedaan, prikkelt de verbeelding. Wat heeft er allemaal in die bunker, die fungeerde als pompstation, gestaan en hoe werd er gewerkt? Je ziet bijvoorbeeld borden die duidelijk maken dat werknemers er oorbeschermers moesten dragen en je vraag je dan onwillekeurig af wat voor herrie het wel niet geweest moet zijn.
\\ Jullie hebben in het verleden al eens eerder samengewerkt bij het componeren en uitvoeren van muziek bij de film Hôtel Monterey van Chantal Akerman (1972). Wat hebben jullie in de bunker gedaan?
Jeroen Diepenmaat: we hebben van te voren een plan gemaakt. We wilden de stilte van de bunker als uitgangspunt nemen, de betrekkelijke stilte, want in de stilte van zo’n plek klinkt natuurlijk van alles door, geluiden van binnen en van buiten. Opnames van de stilte wilden we vervolgens gaan schikken en stapelen met behulp van computerprogramma’s als Logic Pro en Ableton. We wilden bovendien een zekere mate van complexiteit en gelaagdheid bereiken door geluidsopnames van de stilte in de bunker af te spelen in de bunker zelf en weer vast te leggen en toe te voegen aan het geheel.
Kevin Toma: We wilden experimenteren met mogelijke ingrepen. Je kunt een bepaalde akoestische toestand of sequentie zo puur mogelijk opnemen, maar je het geluid ook sturen door allerlei ingrepen. Hoever kun je daarbij gaan, dat wilden we onderzoeken. Door dat op verschillende plaatsen in de ruimte te doen, wilden we een soort akoestische plattegrond van de bunker samenstellen.
\\ Hebben jullie dat plan ook uitgevoerd?
Jeroen Diepenmaat: Ons plan bleek niet geschikt voor de plek en de omstandigheden. We hebben de bunker samen en alleen bezocht om er geluidsopnames te maken met onze voicerecorders. We hebben die opnames vervolgens bewerkt, maar we waren op dat moment met het resultaat niet tevreden. Het was niet echt boeiend. Onze aanpak was gewoonweg te subtiel voor een tamelijk grote en robuuste ruimte als de bunker. Daar had Rob Groot Zevert, de curator van het project, ons trouwens vooraf al voor gewaarschuwd. Je kunt die bunker niet zomaar je wil op leggen of gebruiken voor je eigen doeleinden.
Kevin Toma: Omdat ons aanvankelijke plan op niets uitliep, begonnen we te denken over andere mogelijke projecten. We lazen de handleidingen voor het bedienen van de machines die nog in de bunker liggen en vroegen ons af of we bijvoorbeeld niet een audiodocumentaire konden maken op basis van interviews met de vroegere werknemers.
\\ Maar dat werd het ook niet?
Jeroen Diepenmaat: Ik heb op een dag een doos met strijk- en drumstokken en dat soort dingen meegenomen naar de bunker. Ik ben simpelweg aan de slag gegaan om te onderzoeken hoe de bunker als instrument was te gebruiken. In welke dingen en op welke plekken zat er geluid in?
Kevin Toma: Er is veel meer dan je zou denken: lichtknoppen, schakelaars, deuren, panelen en roosters. Omdat het dak lekt, is er een grote verscheidenheid aan druppelgeluiden. Als je aan de ene buis trekt begint het verderop te rammelen en overal bladdert verf van het beton. Je hoeft je hand er maar over heen te strijken om een fijn, ritselend geluid voor te brengen.
\\ Een omslag?
Jeroen Diepenmaat: Ik werk graag volgens bepaalde regels. Ik leg me vast op een aantal afspraken vooraf en die voer ik dan zo goed mogelijk uit. Regels beperken, zou je zeggen, maar in de praktijk, als je ermee aan de slag gaat, scheppen ze juist orde en vrijheid, een basis om productief te zijn. Onze aanvankelijke regels werkten in eerste instantie niet in de bunker, We moesten ons plan veranderen en onze regels aanpassen, want de bunker paste zich niet zomaar aan onze regels aan. Het was even een hobbel op de plaat, maar vervolgens werd het hele project echt een zaak van ons drieën: van Kevin, mij en de bunker. Je kunt in zo’n bunker net zoveel herrie maken als je wilt. Je kunt de weerstand van de ruimte opzoeken, de grens waar het niet verder kan, maar de constructie ook letterlijk voor zichzelf laten klinken door zelf niets te doen.
\\ Wat gaan jullie doen met het materiaal dat jullie hebben verzameld?
Kevin Toma: We hebben zowel film- als geluidsopnames gemaakt. In beide gevallen is de rode draad de mate waarin we hebben ingegrepen. Een deel van dat materiaal laat de bunker zien en horen zoals hij i s. Een ander deel laat zien en horen wat er gebeurt als je geluid en licht doelbewust verandert. Een selectie van al dat materiaal is toegankelijk via Pinterest en SoundCloud. We maakten onze opnames met het idee om uiteindelijk een geluidscompositie te maken van twintig minuten, de speelduur van één kant van een elpee.
Jeroen Diepenmaat: De compositie is inmiddels klaar en ik heb hem met een vinylrecorder overgebracht op vinyl. Van de elpee heb ik vervolgens een betonnen afgietsel gemaakt. Het is de bedoeling om die betonnen elpee ergens in de bunker te plaatsen als een voor latere generaties bestemd akoestisch portret.
Kevin Toma: En zodra het hele Geheime Bunker project door Stichting Omstand is afgerond, willen we onze geluids- en filmopnames gebruiken voor een liveoptreden.

 

gerelateerde kunstenaars WERKPERIODE KEVIN TOMA